Wil jij hoge cijfers halen? Voel je het als een falen als je geen acht of hoger haalt? Wil je jouw colleges en werkgroepen tot in de puntjes voorbereiden? Ben je bij schrijfopdrachten bang net dat belangrijke puntje te vergeten? Studeer je lange dagen en kom je vaak niet aan andere dingen toe?
Veel studenten herkennen zich in bovenstaande typologie en melden zich bij ons, terwijl ze schromend dan wel met enige trots zeggen “ik ben een perfectionist.” Het verlangen naar succes zit in onze natuur. Het kan ons motiveren om te leren en vooruit te gaan. In positieve vorm helpt dit verlangen ons verder en helpt het ons succesvol en met voldoening te leven.
In dat laatste zit hem bij perfectionisten meestal de kneep. Want wat er ook bereikt wordt, er is altijd een volgende doel aan de horizon. De voldoening wordt zelden ervaren. Enerzijds omdat de lat zo hoog ligt, dat die vaak helemaal niet bereikbaar is. Anderzijds omdat er bij behaalde prestaties niet lang wordt stil gestaan. In het streven naar wat er allemaal bereikt moet worden, is er dan geen waardering voor wat er al bereikt is.
De grote vraag is dan ook: wanneer is perfect goed genoeg? In het streven naar perfectie zit in zichzelf imperfectie. Dit is te zien in onderstaande grafiek:
Wanneer je streeft naar succes zie je de grafiek omhoog gaan op persoonlijke effectiviteit; je bereikt wat. Slaat dit streven naar succes om in perfectionisme, dan is er een omslagpunt waarbij feitelijk je persoonlijke effectiviteit afneemt. Enkele voorbeelden hiervan zijn:
- Een student die zo hard werkt voor de studie, dat er onvoldoende ontspanning is wat op lange termijn leidt tot burn-out verschijnselen.
- De student die ieder feitje wil weten voor een tentamen. Vervolgens mist het overzicht van wat werkelijk belangrijk is en krijgt de student niet alles af, waardoor het cijfer juist achterblijft.
- Een student die zo op zoek is naar de perfecte vraagstelling voor de scriptie, dat het scriptieproces maandenlang blokkeert.
In al deze voorbeelden is het streven naar een perfect resultaat, nu juist wat maakt dat het resultaat helemaal niet perfect is. Feitelijk zou je op een beter resultaat uitkomen als je zou streven naar “goed genoeg”. Om dat te kunnen is het nodig 
dat je waardeert wat je wel bereikt. Sta stil bij je successen. Durf te leren van je fouten.
Tal Ben-Shahar heeft een leuk boek geschreven: ‘De Optimalist, leer perfectionisme loslaten.’ Daarin geeft hij in haalbare stappen aan hoe je perfectionisme los kunt laten.
- Falen accepteren. Elbert Hubbard zei “De grootste fout die een mens kan maken, is bang zijn om er een te maken.” Vaak is perfectionisme het antwoord op faalangst. Als ik maar heel erg mijn best doe, dan zal ik niet falen. Dit is een defensieve houden die uitgaat van “alles of niets denken”. Door te zien dat je van fouten leert en groeit, worden ze beter te hanteren. Wanneer je niet alleen focust op wat je wilt bereiken, maar ook de weg ernaar toe, wordt je leven rijker. Dit vraagt dat je vergevingsgezinder wordt en flexibel reageert op de uitdagingen in je leerproces.
- Emoties accepteren. Perfectionisten proberen vaak controle uit te oefenen op hun leven en dus ook hun emoties. Dit is vaak een poging negatieve emoties te voorkomen. Negatieve emoties horen echter bij het leven. Alle emoties zijn menselijk. Het onderdrukken ervan heeft een hoge prijs. Door emoties te ervaren en accepteren , kun je groeien als mens. Mindfulness kan je hierbij helpen.
- Succes accepteren. Wanneer je succes wilt bereiken om aan te tonen dat je goed genoeg bent, blijf je altijd bezig. Je eigenwaarde hangt af van de verhouding tussen je ambities en succes. Als je de lat altijd te hoog legt, voel je je nooit succesvol. Sta dus stil bij alles wat je bereikt. In plaats van een lijstje met idealen op alle levensgebieden, kun je een goed-genoeg lijstje maken. Sta ook stil bij de dingen waar je dankbaar voor
bent. - Realiteit accepteren. “Het tegengif tegen perfectionisme en het recept voor optimalisme is acceptatie van de realiteit, van wat er is, of dat nu mislukkingen, emoties of successen zijn.”
Wil jij als student aan de Universiteit Leiden jouw perfectionisme aanpakken? Je kunt het bovenstaande boekje lezen. Omdat perfectionisme sterk vervlochten is met de gedachten die je hebt over jezelf, kun je veel hebben aan de Studiezelfvertrouwengroep waarin je leert niet helpende gedachten uit te dagen en te vervangen door behulpzame gedachten. Je kunt je hiervoor aanmelden via het open spreekuur van de studentenpsychologen.