Wat is faalangst?

Veel studenten melden zich bij de studentenpsychologen met faalangst. Het is een vervelend probleem, waar ze soms al lange tijd last van hebben. Faalangst is de spanning of angst die je ervaart in situaties waarin je beoordeeld wordt en een prestatie moet leveren. Dit uit zich met name op school of tijdens een studie. Maar ook sporters, musici of toneelspelers kunnen er last van hebben. Van faalangst is sprake als je in dergelijke gevallen onder je niveau presteert doordat je zenuwachtig bent.

Stress en prestatie

Presteren kan een bron van stress zijn. Je wordt beoordeeld en de uitkomst staat nog niet vast. Daarnaast wordt goed presteren vaak gekoppeld aan iemands waarde. Onvoldoende presteren kan daarom leiden tot verminderde eigenwaarde of het idee dat je gezichtsverlies lijdt.

Wanneer we iets in ons leven zien als een gevaar (in dit geval de situatie waarin we moeten presteren), reageert ons lichaam daarop met de zogenaamde vecht- of vluchtreactie. Het waarnemen van gevaar leidt tot allerlei hormonale reacties in ons lichaam die ons klaar maken om te vechten of te vluchten. Denk hierbij aan een droge mond, een hart dat sneller klopt, zwetende handen. Met die reactie is op zich niets mis, het heeft de mens altijd geholpen te overleven. Zit je echter op een tentamen, dan is deze reactie minder handig. Er is niet werkelijk een gevecht te leveren (alleen een goede prestatie) en vluchten is niet nodig. Een hoog stressniveau tijdens een tentamen of andere beoordelingssituatie is vervelend.

Een beetje stress is helemaal niet verkeerd en leidt juist tot beter presteren. Het is de overmaat aan stress die het presteren bemoeilijkt. Dit leidt bij veel studenten tot een vicieuze cirkel. Ze denken dat als ze faalangstig reageren, ze minder goed zullen presteren. En juist de angst om slecht te presteren, zet aan tot de stressreactie in hun lichaam, wat uiteindelijk inderdaad kan leiden tot mindere prestaties.

Het effect van faalangst op je prestaties

De ervaring van de studentenpsychologen is dat het uiteindelijk niet zozeer de stress is die de prestatie beïnvloedt, als wel het piekeren erover. Immers, je kunt je gedachten maar op één ding tegelijk richten. Wanneer je piekert, gaat je aandacht naar jezelf en allerlei rampscenario’s, en blijft er onvoldoende aandacht over om je te focussen op de taak die voor je ligt: het tentamen of de presentatie.

De angst voor de prestatiesituatie beïnvloedt ook de voorbereiding op deze situatie. Studenten met faalangst zijn geneigd alles te willen weten. Dit leidt tot detaillistisch leren en kan juist maken dat de grote lijn en kern wordt gemist. In sommige gevallen is de spanning zo groot, dat studenten uitstellen om aan de slag te gaan. Ze houden zich dan voor dat als ze falen, het niet komt omdat ze het niet kunnen, maar omdat ze nu eenmaal niets hebben gedaan.

Op dezelfde manier kan faalangst ook de strategie tijdens de prestatiesituatie beïnvloeden. Zo zijn studenten met faalangst geneigd op het tentamen vragen te snel te lezen, waardoor ze soms de kern missen. Anderzijds durven ze niet te vertrouwen op hun antwoord en kan het alsmaar corrigeren van eerder gegeven antwoorden leiden tot vermindering van resultaten. Vaak is de eerste ingeving (mits de vraag uiteraard goed is gelezen) de beste. Om die reden kan het een nadeel zijn tot het einde te blijven of zelfs meer tijd te krijgen. Meestal is het beter het tentamen te maken, één keer goed te corrigeren en dan het tentamen in te leveren. In onderstaand figuur is de vicieuze cirkel van faalangst schematisch weergegeven.

Wil je faalangst aanpakken? Dat kan. Als universiteit aan de universiteit Leiden kun je je melden bij de studentenpsychologen. Zij helpen je graag verder.

Wil je liever eerst wat meer lezen of zelf aan de slag? Dan kun je het boekje ‘Overwin je faalangst’ met de R.E.T.-methode geschreven door Tanja van Essen en Henri Schouwenburg lezen.